Wehikuł czasu
Pamięć polsko-afrykańska
1 listopada 2025 roku Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ” uczciło pamięć polskich uchodźców, którzy zmarli w Afryce podczas II wojny światowej, i zaapelowało o humanitarne traktowanie uchodźców we współczesnej Polsce.
W latach 1942–1952 około dwudziestu tysięcy Polaków – przede wszystkim kobiet i dzieci – znalazło schronienie w Ugandzie oraz innych krajach Afryki Wschodniej. Były to ofiary stalinowskich represji i deportacji, ewakuowane z ZSRR wraz z armią Andersa. Polscy uchodźcy spotkali się w Afryce z życzliwym przyjęciem miejscowej ludności – to mało znana, ale niezwykle ważna karta historii.
Tę opowieść przypomina przygotowana przez Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ” wielojęzyczna, mobilna wystawa – dostępna także online – powstała we współpracy z Rotary Peace Centre na Uniwersytecie Makerere w Kampali, najstarszej i najbardziej prestiżowej uczelni w Afryce Wschodniej.
„Nasz projekt ma na celu przypomnienie o ważnej karcie polskiej historii, a zarazem kształtowanie postaw otwartości i empatii międzykulturowej” – mówi dr hab. Rafał Pankowski, współzałożyciel Stowarzyszenia „NIGDY WIĘCEJ”, profesor Uniwersytetu Civitas w Warszawie i Rotary Peace Fellow na Uniwersytecie Makerere, inicjator projektu edukacyjnego Building Bridges – budowanie mostów porozumienia interkulturowego pomiędzy Polską i Afryką Wschodnią.
W Dniu Wszystkich Świętych polscy i ugandyjscy współpracownicy Stowarzyszenia zapalili znicze na cmentarzu polskich uchodźców w miejscowości Koja na południu Ugandy.
Temat pamięci o uchodźcach został również zaprezentowany podczas corocznej konferencji Rotary Peace Centre w Kampali (23 października 2025 r.). Dzień wcześniej Rafał Pankowski wygłosił wykład dla studentów Uniwersytetu Makerere na temat znaczenia pojęcia ludobójstwa w historii i przesłania „NIGDY WIĘCEJ”. W specjalnej sesji online uczestniczył także Gregory Stanton, twórca modelu dziesięciu etapów ludobójstwa i założyciel organizacji Genocide Watch.
Wcześniej, 11 października, projekt Building Bridges został przedstawiony podczas wielokulturowej Akademii Praw Człowieka w Warszawie, zorganizowanej przez Dunaj Instytut Dialogu. Z kolei 29 sierpnia historia Polaków deportowanych do ZSRR, którzy później znaleźli się w Ugandzie, była tematem wykładu Rafała Pankowskiego w Bibliotece Cywilizacji im. Marca Blocha w Kiszyniowie.
Autorem projektu graficznego wystawy jest Andrei Sergunkin – antywojenny uchodźca polityczny z Rosji, mieszkający w Warszawie, członek organizacji Memoriał, znanej z upamiętniania ofiar stalinowskich represji.
Inicjatywa Building Bridges obejmuje także warsztaty edukacyjne poświęcone pamięci polsko-afrykańskiej historii i solidarności z uchodźcami współczesnego świata. Osoby i instytucje zainteresowane współpracą mogą kontaktować się ze Stowarzyszeniem pod adresem: redakcja@nigdywiecej.org.
Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ” to niezależna organizacja antyrasistowska, działająca od 1996 roku w Warszawie na rzecz pokoju, dialogu i równości.
Dodatkowe informacje:
https://www.nigdywiecej.org//docstation/com_docstation/172/pl_uganda.pdf
www.nigdywiecej.org
www.facebook.com/Respect.Diversity
www.twitter.com/StowNIGDYWIECEJ
www.linkedin.com/company/never-again-association
https://neveragainnw.bsky.social